گروگانگیری اعضای خانواده فعالان سیاسی و روزنامه‌نگاران توسط حکومت و قضاوت اجتماعی مبتنی بر اتنیک و جنسیت را محکوم می‌کنیم

نویسندگان:

لیلی پورزند، کارشناس مسایل زنان

پروانه حسینی، مدرس و فعال مدنی

معین خزائلی، حقوقدان

سمانه سوادی، کنشگر برابری جنسیتی

حامد فرمند، فعال حقوق کودکان

نسیم مقرب (صحرا)، فعال حقوق زنان

یکشنبه شب ۲۸ خرداد ۱۴۰۲ ماموران وزارت اطلاعات با بستن ورودی ایرانشهر در استان سیستان و بلوچستان، عامر دادآفرین،‌ پسر ۱۸ ساله و محمد ملازهی، برادر ۲۵ ساله فریبا بلوچ، فعال حقوق بشر بلوچ را دستگیر و به مکان نامشخصی منتقل کردند. عامر دادآفرین که با هواپیما از انگلستان به کشور بازگشته بود، همراه با دایی‌اش، محمد ملازهی، در حال بازگشت به زادگاهش،‌ ایرانشهر بود. به گفته فریبا بلوچ ماموران وزارت اطلاعات به او پیام داده‌اند که اگر برای پایان دادن به فعالیت‌هایش تعهد کتبی ندهد و خود را پشیمان و «ناقص‌العقل» نخواند، برادر و فرزندش در بازداشت خواهند ماند.

فریبا بلوچ، که پیش از این، معلم و فعال حقوق زنان بود، مدتی قبل از انقلاب «زن، زندگی، آزادی» با ویزای خانوادگی در انگلستان ساکن شده بود. او بعد از قتل ژینا - مهسا امینی و خیزش سراسری علیه حکومت جمهوری اسلامی ایران، به فعالیت مدنی و حقوق‌بشری مشغول شد و هم اکنون یکی از چهره‌های موثر در انعکاس صدای فعالان و از جمله زنان بلوچ در سطح رسانه‌ها و مجامع بین‌المللی است. بنا به اظهار فریبا بلوچ، او پیش از دستگیری فرزند و برادرش نیز پیام‌های تهدیدآمیز دریافت می‌کرد، خانواده‌اش احضار و بازجویی شدند و برادرش که فعالیت سیاسی نداشت، از کار اخراج شده بود.

این، اولین بار نیست که جمهوری اسلامی ایران با گروگان‌ گرفتن اعضای خانواده فعالان سیاسی، تلاش می‌کند به صورت مستقیم یا از طریق دیگر اعضای خانواده و نزدیکان، آن‌ها را وادار به سکوت کند.

در مهر ماه ۱۳۸۸، محمدصابر ملک رئیسی، شهروند بلوچ، زمانی که ۱۷ ساله بود، در استان سیستان و بلوچستان بازداشت شد تا برادرش که در پاکستان به عنوان مخالف جمهوری اسلامی ایران فعالیت می‌کرد، خود را تسلیم کند. محمدصابر ملک رئیسی ۱۱ سال در زندان نگه داشته شد.

در سال ۱۳۹۶ نگین شیرآقایی و سعیده هاشمی از جمله ده‌ها خبرنگار بی‌بی‌سی بودند که از تلاش حکومت برای تحت فشار قرار دادن و بازجویی کردن اعضای خانواده‌شان و بستن حساب‌های مالی شخصی‌شان به منظور فشار آوردن بر آن‌ها یا حتی تلاش برای ربودن‌شان پرده برداشته بودند.

در اواخر سال ۱۳۹۷ ماموران اطلاعات سپاه برای گرفتن اعتراف اجباری از آقای علی مجدم و حبیب دریس، همسر و فرزند این دو شهروند عرب را دستگیر و پس از اخذ اعتراف، خانواده آن‌ها را آزاد کردند. علی مجدم و حبیب دریس همراه با چهار نفر دیگر از شهروندان عرب دستگیر شده در آن سال و سال ۱۳۹۸، در انتظار اجرای حکم اعدام در زندان سپیدار اهواز هستند.در مهر ۱۳۹۸ علی علی‌نژاد، برادر مسیح علی‌نژاد، فعال سیاسی، به دلیل افشای طرح ربودن مسیح علی‌نژاد در ترکیه و برای وارد کردن فشار به این فعال سیاسی زن، دستگیر و به ۸ سال زندان، ۵ سال قابل اجرا، محکوم شد. او مرداد ۱۴۰۰ به صورت مشروط از زندان آزاد شد.

۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۲ ماموران امنیتی، سجاد شهرابی، برادر شیما شهرابی، سردبیر بخش فارسی وبسایت «ایران وایر» را دستگیر کردند و از او درباره شیما شهرابی و فعالیتش بازجویی کردند. او هم اکنون با قید وثیقه آزاد شده است.

در ۱۱ تیر ۱۴۰۲، مدتی پس از انتشار خبر مربوط به گروگانگیری خانواده فریبا بلوچ، خبر دستگیری سامان پاشایی، شهروند کرد و قهرمان سوم کشتی نوجوانان جهان، برادر سردار پاشایی، قهرمان پیشین کشتی فرنگی جهان و مربی سابق تیم ملی منتشر شد. سردار پاشایی به خصوص از زمان علنی شدن حکم اعدام نوید افکاری، قهرمان سابق کشتی و از معترضان جمهوری اسلامی، با همراهی دیگر فعالان سیاسی، به مخالفت با جمهوری اسلامی پرداخت. اول مهر ۱۴۰۱ نیز لطیفه پاشایی (لیلا سقزی)، فعال حقوق زنان و خواهر سردار پاشایی، بازداشت و وادار شد به سوالات بازجویان درباره فعالیت‌های برادرش پاسخ دهد. به گفته سردار پاشایی، ماموران امنیتی پیش از این نیز پدر و مادر او را «احضار و بازخواست» کرده بودند.

این‌ها تنها چند نمونه از سیاست گروگانگیری جمهوری اسلامی در طی ۴۴ سال گذشته است.

سیاست گروگانگیری جمهوری اسلامی ایران، به جز دستگیری و در مواردی معامله زندانیان دو تابعیتی یا دارای تابعیت غیرایرانی، عمدتا شامل روزنامه‌نگاران و فعالان سیاسی بوده است که صدای بلندی علیه موارد نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی داشته‌اند. در این میان اما گروه‌های قومی و اتنیکی سهم بیشتری از این سیاست سرکوب داشته و در مرکز این دست حملات جمهوری اسلامی واقع شده‌اند. معمولا برخورد حکومت با گروگان‌هایش از میان اتنیک‌ها، برخوردی خشن‌تر با تبعات سنگین‌تر برای آن‌ها بوده است. در بسیاری از موارد، به دلیل پیش‌داوری‌ها درباره شهروندان متعلق به ملیت‌های دیگر و همچنین ترس از برخورد خشن‌تر حاکمیت، بی‌اعتمادی به فعالان غیرمحلی و نداشتن دسترسی به رسانه و خدمات و آموزش‌های حقوقی، پوشش خبری این گروگان‌گیری‌ها و همدلی اجتماعی برای تلاش برای آزادی آن‌ها ضعیف‌تر بوده است.

از سوی دیگر، فعالان زن با لایه دیگری از خشونت و سرکوب نیز دست به گریبان‌اند. حکومت توتالیتر زنان فعال را تحت فشار مضاعف قرار می‌دهد، بخصوص اگر مادر باشند. از طرفی اعضای جامعه و در بسیاری از مواقع اطرافیان زنان فعال نیز به آنها فشار می‌آورند. در حالی که جامعه در اغلب موارد پدر مبارز سیاسی را به عنوان قهرمان می‌پذیرد، اما معمولا از زن انتظار دارد اولویتش ایفای نقش مادری باشد و اگر فعالیت سیاسی کند به او برچسب «مادر بد» می‌زند.

سیاست جمهوری اسلامی در گروگانگیری و بازداشت اعضای خانواده و نزدیکان کنشگران، فعالان و روزنامه‌ نگاران همچنین به صراحت بر خلاف اصول اساسی علم حقوق به ویژه اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری، اصول بین المللی حقوق بشری و قوانین داخلی موضوعه در ایران است و مصداق بارز بازداشت خودسرانه و غیر قانونی محسوب می‌شود.ماده ۹ میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی، که جمهوری اسلامی نیز به آن متعهد است، صراحتا بازداشت خودسرانه را ممنوع اعلام کرده و کنوانسیون بین المللی حمایت از تمامی اشخاص در برابر ناپدید شدن اجباری و اساسنامه دیوان بین المللی کیفری نیز آن را جنایت علیه بشریت دانسته است.

در قوانین داخلی موضوعه در ایران از جمله اصل ۳۲ قانون اساسی جمهوری اسلامی، ماده ۲ قانون مجازات اسلامی و همچنین مواد ۴ و ۵ قانون آیین دادرسی کیفری نیز بازداشت خودسرانه ممنوع و دستگیری شهروندان تنها به حکم قانون و با رعایت قواعد و تشریفات قانونی دادرسی به ویژه وجود شواهد و مدارک برای انتساب اتهام به فرد و تفهیم اتهام انتسابی به وی مجاز اعلام شده است.

علاوه بر این، اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری که یکی از اصول اساسی حقوق کیفری (هم اسلامی و هم غیر اسلامی) است نیز ایجاب می‌کند که مجازات و اثرات آن تنها بر مرتکب فعل مجرمانه اعمال شود و نه نزدیکان یا اعضای خانواده او که قانونا هیچ نقشی در ارتکاب فعل مجرمانه نداشته‌اند. هرچند طبق قوانین بین‌المللی فعالیت سیاسی و روزنامه نگاری، حق افراد است و جرم محسوب نمی‌شوند.

●  جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر در امور ایران، اعضای محترم کارگروه بازداشت‌های خودسرانه، گزارشگر ویژه ترویج و حمایت از حق آزادی اندیشه و بیان و گزارشگر ویژه موقعیت مدافعان حقوق بشر،

ما امضا کنندگان این نامه از شما می‌خواهیم:

- با قاطعیت گروگانگیری اعضای خانواده فعالان سیاسی و روزنامه‌نگاران در ایران را محکوم و به آن اعتراض کنید.

- از حکومت جمهوری اسلامی بخواهید با فوریت و بدون قید و شرط خانواده فعالان سیاسی و روزنامه‌نگارانی را که دستگیر کرده، از جمله پسر و برادر فریبا بلوچ و برادر سردار پاشایی، آزاد کند.

- از تمام راه‌های موجود استفاده کنید تا جمهوری اسلامی را برای احترام به آزادی بیان و احترام به اصل شخصی بودن جرم پاسخگو کنید.

- جمهوری اسلامی را وادار کنید تا از مجازات و تحت تعقیب قرار دادن خانواده فعالان و روزنامه‌نگاران دست بردارد.

●  فعالان مدنی، فعالان سیاسی و روزنامه‌نگاران،

ما تهیه و امضا کنندگان این نامه، از شما می‌خواهیم تا:

- بدون شرط و فوری و به دور از تمام برچسب‌ها و پیش‌داوری‌هایی که عمدتا مبتنی بر اتنیک و جنسیت شکل گرفته‌اند، گروگان‌گیری اعضای خانواده هر کدام از فعالان مدنی، سیاسی یا رسانه‌ای توسط حکومت را محکوم کنید.

- نسبت به اطلاع‌رسانی درباره دستگیری و فشار بر خانواده فعالان سیاسی و رسانه‌ای بکوشید و با تاکید بر گروگانگیری بودن چنین اقداماتی و پرداختن به جنبه‌های حقوقی، قضایی و اخلاقی آن، سناریوی حکومت در محدود و خاموش کردن صدای فعالان را خنثی کنید.

●  شهروندان ـ ما امضا کنندگان این نامه از شما می‌خواهیم:

- با کنار گذاشتن برچسب‌ها و پیش‌داوری‌هایی که عمدتا مبتنی بر اتنیک، جنسیت و گرایش‌های سیاسی شکل گرفته‌اند، در کنار فعالان و روزنامه‌نگارانی قرار بگیرید که صدای قربانیان خشونت و تبعیض را منعکس، نقض حقوق بشر توسط جمهوری اسلامی را آشکار و با حکومت جمهوری اسلامی مخالفت می‌کنند.

- بدون قید و شرط و فوری، گروگانگیری حکومت از اعضای خانواده آن‌ها را محکوم و به آن اعتراض کنید.

- حق هیچ انسانی نیست که بین استفاده از حق اولیه و اساسی آزادی بیان و عاطفه انسانی در برابر اعضای خانواده‌اش، یکی را انتخاب کند. با یادآوری این نکته، بدون ترحم ورزیدن، با افرادی که چنین ظلمی را متحمل می‌شوند، همدلی و همراهی کنید.

- به حریم خصوصی فعالانی که اعضای خانواده‌شان به گروگان گرفته شده است، احترام بگذارید و با در نظر گرفتن اصل برائت، سناریوهای حکومت برای وارد کردن فشار به فعالان و روزنامه‌نگاران را خنثی کنید.

به‌روز رسانی - یکشنبه ۸ مرداد ۱۴۰۲، عامر دادآفرین ۱۸ ساله فرزند خانم فریبا بلوچ و محمد ملازهی ۲۵ ساله برادر خانم فریبا بلوچ، پس از ۴۴ روز بازداشت توسط نیروهای امنیتی شهرستان ایرانشهر، با قید وثیقه آزاد شدند.

امضاهای اولیه:

ردیف   نام خانوادگی   نام   عنوان

۱  احمدی‌نیاز حسین، حقوق‌دان

۲  اسدی هیفاء سارا، فعال حقوق بشر

۳  اکوانیان رضا، گزارش‌گر حوزه حقوق بشر

۴  الیاسی تیمور، فعال حقوق بشر

۵  امانی الهه، استاد دانشگاه، فعال حقوق زنان و حقوق بشر

۶  امینی آسیه، شاعر و فعال حقوق زنان

۷  انصاری نیره، حقوق‌دان

۸  بادی نزهت، منتقد سینما و تحلیلگر مسایل زنان

۹  بازرگان لادن، فعال سیاسی و عضو شورای انقلابی دادخواهان

۱۰  پورزند آزاده، مدیر بنیاد سیامک پورزند

۱۱  برزگر جمشید، نویسنده، شاعر و روزنامه‌نگار

۱۲  برهان‌زهی محسن، فعال حقوق بشر

۱۳  برومند رویا، مدیر اجرائی بنیاد عبدالرحمن برومند

۱۴  برومند لادن، مورخ و از بنیانگذاران بنیاد عبدالرحمن برومند

۱۵  بلوچ فریبا، فعال حقوق بشر

۱۶  حاجی‌حسینی رضا، روزنامه‌نگار

۱۷  خضرحیدری فهیمه، روزنانه‌نگار

۱۸  دارایی‌زاده بهنام، روزنامه‌نگار و حقوق‌دان

۱۹  دهقان سعید، حقوق‌دان

۲۰  دهکردی مریم، روزنامه‌نگار و کنشگر حقوق زنان

۲۱  دواچی آزاده، فعال حقوق زنان

۲۲  دوستدار نعیمه، روزنامه‌نگار و کنشگر حقوق زنان

۲۳  رئیسی حسین، حقوق‌دان

۲۴  راد امین م. ، حقوق‌دان

۲۵  سعادت آیدا، فمینیست و کنشگر برابری جنسیتی

۲۶  سیلاوی شیما، رئيس پروژه در سازمان UNPO - سازمان ملل و مردم بدون نماينده

۲۷  سیلاوی منا، فعال سیاسی

۲۸  شمس امید، حقوق‌دان

۲۹  شهیدی ایقان، پژوهشگر تاریخ اندیشه

۳۰  شیرانی شیما، روزنامه‌نگار

۳۱  شیرآقایی نگین، بنیانگذار آزادی نتپرک و خبرنگار سابق بی‌بی‌سی فارسی

۳۲  صابری سیمین، روانپزشک و فمینیست

۳۳  طواف محمدجواد، فعال حقوق بشر

۳۴  عارف عبدالله، مدیر کمپین فعالین بلوچ

۳۵  عباسیان عسل، روزنامه‌نگار

۳۶  غزالی هدایت، فعال حقوق بشر

۳۷  فومنی مریم، روزنامه‌نگار

۳۸  قجر آیدا، روزنامه‌نگار

۳۹  قدرخان ثمانه، روزنامه نگار

۴۰  کار مهرانگیز، حقوق‌دان

۴۱  کاظمی صونا، فعال حقوق معلولين

۴۲  کرمانشاهی کاوه، فعال حقوق بشر

۴۳  کمالی مهرک، جامعه شناس و استاد دانشگاه

۴۴  گلدوست شایا، زن ترنس و کنشگر جنسی جنسیتی

۴۵  گلرو مهدیه، فعال سیاسی

۴۶  متولی جواد، روزنامه نگار

۴۷  مقدم رضوان، پژوهش‌گر و فعال حقوق زنان

۴۸  مقیمی محمد، حقوق‌دانان

۴۹  ملک‌‌رییسی صابر، زندانیان سیاسی سابق و فعال رسانه‌ای بلوچ

۵۰  ملکی شیرین، حقوق‌دان

۵۱  میرشمسی سمیه، سینماگر