ندن بولودلار اورمو گؤلونون باشینا یاغمیرلار؟!
میلاد بالِسینی
۱۲ دی ۱۴۰۲
اورمو گؤلو یئنیدن گوندمه گلیب‌دیر. آمما بو دفعه سون گونلرده اورمو گؤلونون میللی نجات چالیشما قوروپونون سیلوه بندیندن کانی سیب بندینه اورادان دا اورمو گؤلونه سویون آچیلماسی مذاکره اولما یئرینه؛ گؤلون قورو یاتاغیندان دوزون چیخاریلماسی، -چوخلو دوزلو سولاردا راست گلینن و تکنولوژی آلت‌لرینده بؤیوک اهمیتی اولان- لیتیوم ماده‌سی‌نین چیخاریلماسی و گؤلون اوستوندن بولودلارین یوخا چیخماسی مخاطب‌لرین دیققتینی جلب ائدیب‌دیر.
بوتون بونلارین آراسیندا مسئوللارین دوز و لیتیومون چیخاریلماسینا نسبت گؤلون اوستوندن بولودلارین یوخا چیخماسی ایله اورالاردا پاییز و قیش مؤوسوملرینده یاغینتی‌نین اولماماسینا گؤره داها آز دانیشیب و اونلارین نتیجه‌لرینی گئنی-بول ایداری دستگاه‌لارینین آراشدیرماسینا تاپشیرمالاری، بیر سیرا ندنلری گؤزوموزون اؤنونه سرگی‌له‌ییر. آمما بونلار آرتیق بندلرین سویونون آچیلماسی ایله اورمو گؤلونون سویونون آرتیرماسینی توجیه ائده بیله‌جک ندنلر کیمی دئییل. چونکی یاغینتی اولماسا، همی هئچ بیر بند دولماییب و نهایت‌ده بندلردن اورمو گؤلونه سو آچماقلا دا هر هانسی بیر رئکلام کامپانییاسی یولا سالینا بیلمه‌یه‌جک، همی ده ایل بویونجا ایچمه و کندتصرفاتی اوچون استفاده اولوناجاق سو دا بندلرین آرخاسینا ییغیشمایاجاقدیر. نئجه‌کی تورکییه ایله ایران سرحددینده یئنی درج اولونموش شکیللر ده تورکییه طرفینده گوجلو قار یاغدیغینی، ایران طرفینده، خصوصی ایله ده اورمو گؤلونون شیمال-قرب و قرب بؤلگه‌لرینده یاغینتی‌نین اولمادیغینی گؤستریر.
بؤلگه‌نین ایقلیمینده سو و اتموسفئرین قارشیلیقلی علاقه‌سی تاثیرلی‌دیر. چونکی گؤللر، اطرافینداکی هاوا کوتله‌لرینین و اتموسفئریک یاغینتی‌لارین یئرلی و بؤلگه‌سل مقیاسدا تعدیل ائدیلمه‌سی باخیمیندان اهمیتلی‌دیر. اورمو گؤلو ده بوندان استثنا دئییل و اونون قوروماسی گؤلون اطرافینداکی اراضی‌ده ایقلیم تارازلیغی‌نین پوزولماسینا سبب اولوب. تخمین‌لره گؤره اورمو گؤلونون قوروماسی ایله اونون یاتاغیندا 30 میلیارد دوز و دیگر معدنی ماده‌لر قالیب‌دیر. دوزدان علاوه اورمو گؤلونونده مئتان قازی دا واردیر. گؤلون قورو محیطینده قاز و مئتانین بیرلشمه‌سی اؤزل بیر اتموسفئریک شرایط یاراداراق، دیکئی یئللرین اسمه‌سینه سبب اولموشدور. دئمک بئله‌ده یئل دیکینه اسر.
بو آرادا گؤلون سطحینده سویون بوخارلانماسی ایله قاتیلاشمیش دوز و دیگر معدنی ماده‌لرین ییغیلماسی، گؤلون اوستونده‌کی هاوانین اطراف هاوا ایله مقایسه‌ده داها سیخ و آغیر ائدیر. مئتان همی ده اتموسفئرده ایستینی ساخلایا بیلن گوجلو بیر گولخانا قازیدیر. باشقا سؤزله، گونش انرژیسی‌نین گؤلون سطحینده چاتدیغیندا یوخاریداکی هاوانین تئمپراتورو آرتیب. مئتان گؤلون سطحیندن یاییلان ایستی‌نین بیر حیصه‌سینی ساخلاماقلا بو ایستی‌لشمه ائتکیسینی آرتمیشدیر. گؤلون سطحی ایله داها یوکسک‌لر آراسینداکی تئمپراتور فرقی ده دیکئی یئل دوزنلرینه یول آچان کونواکسیون آخینلار (جریان همرفتی) یارادیر.
اورمو گؤلونده‌کی دوز و مئتانین بیرله‌شیک ائتکی‌لری، دیکئی یئلین تشکیل تاپماسی اوچون اویغون بیر محیط یاراتمیشدیر. دوز کونسانتراسیونونون نتیجه‌سینده ندن اولدوغو سیخلیق فرقلریندن قایناقلانان یوخاری یؤنلو آخینلار و مئتانین ندن اولدوغو مومکون تئمپراتور ده‌ییشیکلیک‌لری نتیجه‌سینده یارانان کونوئکتیو جریانلارلا بیرلیک‌ده هاوا کوتله‌لرینین دیکئی حرکتینه یول آچیر. نهایت‌ده بو دیکئی یئللر اورمو گؤلونون اطرافینداکی اراضی‌لرده ایقلیم دوزنلری اوچو مختلف نتیجه‌لر یارادیب و اتموسفئرده بولودلارین عمله گلمه‌سی و یاغینتی دوزنلرینه تاثیر بوراخیر. ساده دیلله دئسک، اورمو گؤلونون یاتاغیندا دوز و مئتانین بیرلشمه‌سی گؤلون اوستونده عمله گلن بولودلارین داغیلماسینا گتیریب چیخاریر و اراضی‌ده یاغینتییا ایمکان وئرمیر.
--
ایمضالایین
