ایرانین ان بؤیوک داخیلی گؤلو، یاخین شرقین ان بؤیوک دوزلو سو گؤلو و دونیانین آلتینجی ان بؤیوک دوزلو سو گؤلو اولان اورمو گؤلو، تمامی ایله قوروماقدا و یا باشقا سؤزله اؤلومله اوز-اوزهدیر. بو گؤل 5 مین 200 کوادرات کیلومتر ایلکین ساحهسی و 140 کیلومتر اوزونلوغو ایله، 1370-لرده 30 میلیارد مترمکعبدن آرتیق سویو اؤزونده یئرلهشیردی، آنجاق بوگون گؤزه گلن بیر حیصهسی داها قالماییبدیر. دئمهلی اورمو گؤلونون سویهسی، معلوماتلارین 1343-جو ایلدن بری گونلوک اولاراق قئیده آلیندیغی بوتون بو دؤنمده، قئیده آلینان ان دوشوک سویهیه چاتیبدیر.
مسئوللار اؤز تشکیلاتی مسئولیتلریندن یایینماق اوچون؛ اورمو گؤلونون قوروماسینی ایقلیم دهییشیکلییی، قوراقلیق و یاغینتیلاریم آزلیغینا باغلاسالار دا، آنجاق گؤلونون قوروماسینین ان اهمیتلی سببی، گؤله تؤکولن چایلارین اوزرینده تیکیلن بندلر، گؤلون اوستوندهکی ایشلهنن تورپاق سئتی و شهید کلانتری کؤرپوسودور. قوزئی آمریکادا نئچه آراشدیرماچینین آپاردیغی بیر آراشدیرمانین نتیجهسینه گؤره، قوراقلیق اورمو گؤلو سو حوضهسینده یاغینتینین سادهجه 100-ده بئشینین آزالمالسینا سبب اولموشدور. آمما گؤلونون قوروماسینین باشلیجا سببی؛ اونلارجا بند تیکمه پروژهسی، 11 کیلومترلیک تورپاق سئتی ایله مین 709 مئتر اوزونلوغوندا اولان شهید کلانتری کؤرپوسودور. بونو قئید ائتمک لازیمدیر کی، 11 کیلومئترلیک تورپاق سئتینی تیکمک اوچون، گؤله یاخین بیر داغی سؤکوب، گؤلون یاتاغینا یاتیرتدیلار. بونا گؤره ده بو تورپاق سئتینی تیکنده گؤله داخیل اولان ماتئریاللار ایله بو گؤلون قوزئی و گونئی یاریسینداکی سو آخینلارینین دؤنگوسونون پوزولماسی، ائکوسیستمی محو ائدیب و گؤلو قورودان عامیللردن بیریدیر.
اون بیر کیلومترلیک تورپاق سئتی ایله شهید کلانتری کؤرپوسوندن علاوه، 51 مین 876 کوادرات کیلومتر اولان اورمو گؤلو سو حوضهسینده تیکیلن بندلر ده، گؤلون قوروماسینین ان اؤنملی عامیللریندن بیریسی ساییلیر. اصلینده اؤلکهنین بندلرینین معلوماتی ایران سو قایناقلاری یؤنهدیمی شیرکتینین وئب سیتهسیندن الدن چیخدیغی اوچون، اورمو گؤلونه تؤکولن چایلارین اوستونده باغلانان بندلرله ایلگیلی فرقلی رقم اورتایا چیخیر. بو رقملر 55، 72، 79، 99 و حتی 130 بند آراسیندا دهییشیر. هر حالدا گؤله تؤکولهجک سولارین بندلرین آنباریندا ییغیشماسی و گؤله داخیل اولان سویون آزالماسی، اورمو گؤلونو بوگونکی بؤحرانا گتیریب چاتدیرمیشدیر.
تاریخینین ان کریتیک گونلرینی کئچیرن اورمو گؤلو نومونهسی؛ ایراندا بندلرین تیکیلمهسی، سو یؤنهدیمینین قوللوغوندا اولماقدان آرتیق، گوج مرکزلرینه یاخین اولان شیرکتلرین گلیر قایناغینا چئوریلمهسینی آچیق آیدین گؤستریر. بو شیرکتلر ده پروژهلرینین ایجراسیندا اؤزلریندن علاوه هئچ بیر قروپون منفعتلرینی گؤز اؤنونه آلمادیقلاری اوچون، نهایتده بئلهنچی بیر دوزلمز فاجعهلر یارانیر.
بو بند تیکمهلر، ایران ایسلام جمهوریتینین لیدئرلرینین کندتصرفاتی ساحهسینده هدفلهدیکلری غیری علمی و غیری تخصصی «اؤزونو تامین ائتمک» شوعارینین حیاتا کئچیرمه جهدیدیر. بو آچیدان اورمو گؤلو سو حوضهسینده سو و تورپاق کیمی استراتژیک قایناقلارین حدسیز استفادهسی سایهسینده، سون 20 ایلده سولو کند تصرفاتی یئرلرینین ساحهسی یوزده 437 آرتمیشدیر. آمما اورمو گؤلو سو حوضهسینده بو حدده سولو کند تصرفاتی یئرلرینین آرتماسی، اورمو گؤلو سو حوضهسینین 100-ده دوخسانینی اؤزلرینده یئرلشدیرن غربی آذربایجان و شرقی آذربایجان اوستانلارینین عموم داخیلی محصولونو چوخالماسینا سبب اولمامیش و بو اوستانلاردا ایشسیزلیکدن قایناقلانان کؤچلرین ده قاباغینی آلا بیلمهمیشدیر. چونکی ایراندا عنعنهوی سووارما یؤندمی، کند تصرفاتی ساحهلرینین کیچیک اولماسی، بئجرمه مودئلینین حیاتا کئچیریلمهمهسی ایله بیر سیرا باشقا سببلردن اؤترو، بند تیکمهلر نه اینکی کند تصرفاتینین قالخینماسینا یاردیمچی اولابیلمهمیش، بلکه داها دوغروسو اؤلکهیه ثمرهسیز بیر کند تصرفاتینی بارا گتیرمیشدیر. نئجهکی اؤلکهنین یئنیلهنه بیلن سو قایناقلارینین 100-ده دوخسانین کندتصرفاتیندا ایشلنمهسینه باخمایاراق، کند تصرفاتی سئکتورونون پایی اؤلکهنین عموم داخلی محصولونون سادهجه 100-ده اون بیریدیر.
حئسابلامالارا گؤره اورمو گؤلونون یاتاغیندا 13 میلیارد تون دوز واردیر. بو میقداردا دوزو یئل و فیرتینا یئریندن قوزادیغی زامان، سایسیز-حسابسیز منفی نتیجهلری ده اولاجاقدیر. شوبههسیز دوز فیرتینالاریندان ایرهلی گلهجک روحی و جیسمی خستهلیکلر اورمو گؤلونون اطرافینداکی یاشایان اهالینی هر زامان تهدید ائدیر. بو دا یاخین گلهجکده اورمو گؤلونون اطرافیندان میلیونلار اینسانین کؤچمهسینه سبب اولاجاقدیر.
بیز بو دیلکچهنی امضالایانلار، مسئوللاردان اورمو گؤلونون سو حوضهسی اراضیسیندهکی کند تصرفاتی پروبلئملرینی تئزلیکله حل ائدیب، گؤلونون سو حاققینی وئریب و گؤلونون قوروماسینین قارشیسینی آلماغی طلب ائدیریک.
اورمو گؤلی اوچون